امروزه، دیتاسنترها یا مراکز داده، بهعنوان مراکز پردازش و ذخیرهسازی دادههای جهانی، به یکی از حوزهی های هنر و مهندسی معماری تبدیل شدهاند. با اینکه دیتاسنترها همگی از کارکردهای فنی مشابهی برخوردارند، جلوههای طراحی و بصری گوناگونی به خود گرفتهاند تا جایی که برخی از آنها خود به موزههایی بینالمللی میمانند که فرصت بازدید از آنها، تجربهای شگفتانگیز و بهیادماندنی را برای علاقهمندان آنها به ارمغان میآورد. در این یادداشت، میخواهیم در گردشی تصویری و جذاب، شما را با عجیبترین و خیالانگیزترین دیتاسنتر جهان، یعنی مرکز دادهی پیونن (Pionen) در استوکهلم سوئد آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
دیتاسنتر پیونن؛ پناهگاهی در قلب کوههای سپید استوکهلم
پیونن، بهعنوان یک پناهگاه ضداتمی در دوران جنگ سرد در دلِ کوههای سپید شهر استوکهلم سوئد در سال 1943 برای محافظت از عملکردهای ضروری دولت از حملههای هستهای احتمالی شوروی سابق ساخته شد. این پناهگاه شگفتانگیز و زیبا که ما را به یاد فیلمهای علمی تخیلی دههی 70 و داستانهای هیجانانگیز جیمزباند میاندازد، در اقدامی خلاقانه و بدیع، در سال 2007 از سوی بزرگترین سرویسدهندهی خدمات اینترنتی در سوئد، باهنهوف (Bahnhof) بازسازی شد و به عجیبترین دیتاسنتر جهان با سرورهایی غولپیکر تبدیل شد. دیتاسنتر پیونن در 11 سپتامبر 2008 رسماً گشایش یافت و تا به امروز بهعنوان مجهزترین و ایمنترین دیتاسنتر باهنهوف درحال خدماترسانی به کاربران در سراسر سوئد است. گفتنی است پیونن بارها در رسانههای بینالمللی مطرح شده است.
ویژگیهای کلی دیتاسنتر پیونن
از آنجا که این دیتاسنتر در اعماق کوه مدفون شده و توسط یک درب فولادی با ضخامت 40 سانتیمتر ایمن شده و تنها از طریق یک تونل ورودی قابلدسترسی است، قادر است در برابر انفجار یک بمب هیدروژنی مقاومت کند. گفتنی است موتورهای زیردریایی آلمانی، قدرت برقی معادل 5/1 مگاوات را برای این مرکز داده تولید میکنند. جنگل و گلخانه، آبشار مصنوعی و مه غلیظ از دیگر جلوههای تماشایی این مرکز دادهی استثنایی است که آن را به موزهای علمیتخیلی بدل کرده است. پیونن همچنین یک مرکز ارائهی خدمات میزبانی (Colocation) است که افزون بر شگفتیهای بیمانندش، سابقاً بهخاطر میزبانی از سرورهای وبسایت جنجالبرانگیز ویکیلیکس در سال 2010 شهرتی دوچندان یافته است.
پیونن، مرکز دادهای در عمقِ 30 متریِ صخرههای گرانیتی با سه پیوند دادهای (Datalink) به درون کوهستان است؛ این مرکز دادهی ایمن در مرکز شهر استوکهلم، پایتخت کشور زیبای سوئد، در فضایی به مساحت 1100 متر مربع احداث شده است. پیونن دارای آبشارها، چشمهها، گلخانهها، آفتابِ مصنوعی و مخزن بزرگی از ماهی در آب شور است. جالب توجه آنکه دیتاسنتر پیونن دارای دو ژنراتور برقِ اضطراری است که در حقیقت، موتورهای زیردریایی هستند. پس عجیب نیست اگر چنین دیتاسنترِ رمزآلود و خیالانگیزی میزبان سایت جنجالآفرینی چون ویکیلیکس شده باشد و برای ما یادآور مخفیگاه تبهکارِ مجموعه فیلمهای جیمزباند باشد.
یکی از جلوههای استثنایی پیونن، اتاق جلساتِ استوانهایشکلی است که بر فراز سالن سرور بهصورت معلق قرار گرفته است و با صندلیهای مشهور طراح نامدار آلمانی، کنستانتین گرسیک، که جلوهای چندوجهی و فضایی دارند، تزیین شده است. این اتاق، که کف آن بهمانند سطح کرهی ماه طراحی شده، چشماندازی دیدنی بر رکهای سرور دارد و این احساس را برمیانگیزد که گویا از فضا درحال کنترل دادههای جهان هستید.
مرکز عملیات شبکه (NOC) در این مرکز داده در یک محیط جنگلیشکلِ دنج و آرام قرار گرفته است؛ ضمن اینکه مهِ رقیقِ موجود در این فضا تقریباً ما را به یاد رایانش ابری (Cloud Computing) میاندازد. همچنین آبشارهای مصنوعی و انبوهی از گیاهان سبز، فضایی رؤیایی و وهمآلود آفریدهاند.
چنانکه نقشهی دیتاسنتر نشان میدهد، سرورها در مرکز و در طول چهار ضلعِ یک ستارهی پنجضلعی آرایش یافتهاند. ضلع طولانیتر نیز، اتاق همایش، موتورهای برقِ پشتیبان (Backup Power) و تجهیزات خنککننده را در خود جای داده است. ضلعِ عمود بر این بال نیز دربرگیرندهی آشپزخانه، اتاق تهویه و اتاق ماشین است.
حقایقی دربارهی دیتاسنتر پیونن
پیونن در طول سالهای 2008-2007 بهطور کامل بازطراحی شد. گفتنی است که برای ایجاد فضای موردنیاز، بیش از 4000 مترمکعب (141300 فوتمکعب) از صخرههای سخت گرانیتی منفجر شد.
پیونن میتواند در برابر انفجار یک بمب هیدروژنی مقاومت کند. ساخت مرکز دادهای در اعماق سیمتری کوههای سپید استوکهلم با اتخاذ تدابیر شدید ایمنی و امنیتی، از جمله درب فولادی با ضخامت 40 سانتیمتر و دسترسپذیری تنها از طریق یک دالان ورودی، آن را از تخریبِ ناشی از اصابت یک بمب هیدروژنی در نزدیکی آن مصون کرده است.
دیتاسنتر پیونن، مرکز عملیات شبکهی (NOC) یکی از بزرگترین خدماتدهندگان اینترنت (ISP) در سوئد را در خود جای داده است. این پناهگاه میزبان مرکز نظارت بر تمام عملیات باهنهوف، نخستین ISP مستقل سوئد است. باهنهوف که در زبان آلمانی به معنای «ایستگاه قطار» است، در سال 1994 در اوپسالای سوئد تأسیس شد و با احداث مرکز دادهی پیونن در پناهگاه ضداتمی سابق استوکهلم، به یکی از بزرگترین شرکتهای خدمات اینترنتی سوئد تبدیل شد.
موتورهای زیردریایی آلمانی تأمینکنندهی برق اضطراری دیتاسنتر هستند. برق اضطراری از طریق دو موتور دیزلی Maybach MTU که 5/1 مگاوات برق تولید میکنند، تأمین میشود. این موتورها در ابتدا برای زیردریاییها طراحی شده بودند و توسط طراحان پیونن برای این کاربری تازه انتخاب شدند. آنها همچنین فقط محض سرگرمی، با الهام از زیردریاییهای آلمانی، روی آنها سیستم هشداردهی (بوقهای صوتی) نصب کردند.
سرورهای پیونن از سیستم خنککنندهای با توان 5/1 مگاوات برخوردار هستند. کار خنکسازی سرورها را فنهای Baltimore Aircoil با توان 5/1 مگاوات انجام میدهند؛ توانی که برای خنککردنِ چند صد واحد رکِ نصبشده کافی است.
پیونن یکی از متصلترین (best-connected) مکانها در اروپای شمالی است. شبکه دارای افزونگی (Redundancy) کامل با هر دو امکان فیبر نوری و خطوط مسی اضافی، همراه با سه دسترسی فیزیکی مختلف به داخل کوه است.
محیطزیست پیونن طبیعیترین و بکرترین فضای فناورانه در دنیاست. برای ایجاد یک فضای کاری خوشایند، بخشی از مظاهر طبیعت مانند نور خورشید، گلخانهها، آبشارها و یک مخزن بزرگ ماهی با 2600 لیتر آب شور در محیط مرکز داده شبیهسازی شده است.
در مجموع، 15 کارمند که همگی پرسنل ارشد فنی هستند، بهصورت تماموقت در پیونن کار میکنند.
ساختارشکنی در طراحی مرکز داده و تمرکز بر انسانها
جان کارلونگ، مدیرعامل شرکت باهنهوف، دربارهی انگیزههای پشتِ طراحی این دیتاسنتر میگوید: «بهجای تمرکز بر سختافزارهای فنی، ما تصمیم گرفتیم انسانها را در کانون توجه قرار دهیم. البته که امنیت، برق، سیستم خنککننده، شبکه و... همگی در بالاترین اولویتها هستند؛ اما طراحان دیتاسنتر غالبا (همیشه!) انسانهایی را که قرار است با این تجهیزات کار کنند، نادیده میگیرند و نیازها و خواستههای آنها را فراموش میکنند.» وی در ادامه میگوید: «ما در واقع، از موقعیت منحصربهفرد پناهگاه زیرزمینی استوکهلم الهام گرفتیم و تلاش کردیم این هویت بکر و استثنایی را در طراحی مرکز دادهمان بهشکلی هوشمندانه به کار بگیریم. بهطور قطع، ما نمیتوانستیم در این پناهگاه مخوف که در زیر خروارها سنگ مدفون شده، یک مرکز هاستینگ معمولی -و البته اغلب تکراری و بیروح- خلق کنیم. ما میخواستیم چیزی متفاوت بسازیم. این مکان خودش به چیزی فراتر از طراحیهای معمول نیاز داشت و داستانها و فیلمهای علمیتخیلی، منبع طبیعی الهام ما در این پروژه بود؛ البته بدیهی است که تجربههای ملموسی که از ارائهی خدمات میزبانی برای بیش از یک دهه داشتیم، ما را در عین حال، بهسمت طراحی مرکز دادهای بهرهور و کارآمد رهنمون ساخت.
الهام بصری
چنانکه اشاره شد، آفرینش یک دیتاسنتر غولپیکر در اعماق صخرههای کوهستان سپید استوکهلم، نیازمند منبع الهامی فراتر از مدرنترین و کارآمدترین مراکز دادهی معمول جهان بود. پس طراحان برای خلق پیونن، راهی جز بازبینی فیلمهای مطرح علمیتخیلی نداشتند.
کارلونگ دراینباره اظهار میکند: «من شخصاً هوادار جدیِ فیلمهای علمیتخیلیِ قدیمی هستم. علمیتخیلیهای کلاسیک؛ بهویژه آنهایی که در دههی 1970 ساخته شدهاند؛ مانند Logan’s Run، Silent Running و جنگ ستارگان (بهویژه امپراتوری ضربه میزند) بنابراین این فیلمها الهامبخش ما بودند. همچنین فیلمهای جیمزباند تأثیراتی روی طراحی داشتهاند».
رویکرد بازاریابی
کارلونگ در ادامه میگوید: «این رویکرد منحصربهفرد همچنین از دیدگاه بازاریابی برای شرکت ما بسیار مفید بوده است. ببینید در همهی وبسایتها و نشریات فناوری، از مرکز دادهی پیونن بهعنوان شگفتانگیزترین، عجیبترین و وهمآلودترین دیتاسنتر جهان یاد میکنند. خیلیها از طریق دیدن تصاویر پیونن با شرکت سوئدی باهنهوف آشنا شدهاند. این طراحی استثنایی باعث شده تا پیونن در سراسر جهان یگانه باشد و از آنجا که پیونن ارائهدهندهی خدمات میزبانی (Colocation) است، بسیاری از مشتریها غالباً از این مکان بازدید میکنند و روشن است که این افراد آنچه را که در اینجا میبینند، با دیگران به اشتراک میگذارند.
طراحی منحصربهفرد پیونن، آن را به موضوعی «خبرساز» تبدیل کرده است. اگر شما داخل پیونن آمده باشید، محال است که دربارهی آن با دیگران حرفی نزده باشید و این یکی از موفقترین راهبردهای بازاریابی ما در باهنهوف بوده است».
مترجم: ایمان آزادگان
منابع:
The world’s most super-designed data center – fit for a James Bond villain
The Data Center inside a Cold War Nuclear Bunker
Pionen – White mountain / Albert France-Lanord Architects